Op
4 mei herdenken we jaarlijks de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en
andere oorlogen.
Elk
jaar wordt een wedstrijd uitgeschreven voor jongeren om hun gedachten over
oorlog te formuleren. Zo ook de 15-jarige Auke de Leeuw:
FOUTE KEUZE
Mijn naam is
Auke Siebe Dirk
Ik ben vernoemd
naar mijn oudoom Dirk Siebe
Een jongen die
een verkeerde keuze heeft gemaakt
Koos voor een
verkeerd leger
Met verkeerde
idealen
Vluchtte voor de
armoede
Hoopte op een
beter leven
Geen weg meer terug
Als een keuze is
gemaakt
Alleen een weg
vooruit
Die hij niet
ontlopen kan
Vechtend tegen
Russen
Angst om zelf
dood te gaan
Denkend aan
thuis
Waar Dirk zijn
toekomst nog beginnen moet
Zijn moeder is
verscheurd door de oorlog
Mama van elf
kinderen, waarvan vier in het verzet zitten
En een vechtend
aan het oostfront
Alle elf had ze
even lief
Dirk Siebe kwam
nooit meer thuis
Mijn naam is
Auke Siebe Dirk
Ik ben vernoemd
naar Dirk Siebe
Omdat ook Dirk
Siebe niet vergeten mag worden
Kunst
is er niet enkel om te behagen, maar dient soms ook om wonden en schaduwkanten zichtbaar
te maken. Ook verscheurdheid wordt op die manier invoelbaar. Dat is niet
prettig, pijn kan vreselijk zijn. Maar het verwoorden en hoorbaar maken van
pijn kan troosten. Het tonen van de menselijk tragedie en noodlottige keuzes
kunnen helderheid verschaffen. Ook is het een taak van de kunsten om het
menselijk tekort te tonen.
Auke
de Leeuw schrijft een sober maar schrijnend portretje over verkeerde idealen en
hoop op een beter leven. Over vier kinderen in het verzet met een vechtende
broer aan Duitse zijde, over een tragisch leven van een liefhebbende moeder in oorlogstijd. En
hij stelt een wezenlijke vraag: ‘Moeten we de verkeerde keuzes afwijzen, of de
mens die ze begaat?’
Auke
toont onopgesmukt dit pijnlijke leven opdat we wellicht lering trekken
uit de vraag wat keuzes kunnen bewerkstelligen en opdat we ons blijven herinneren
dat we allemaal menselijke mensen zijn die ook vreselijk tekort kunnen schieten.
Een
15-jarige zorgde ervoor dat ik, een 60-jarige, met brandende ogen en een
denkend hart zijn woorden las, herlas en nadacht over het noodlottig samengaan
van die vlucht uit armoe en het volgen van een verkeerde vlag. Met sobere taal
hield de dichter mij enkele uren ‘gevangen’. Dat tekent zijn talent.
Auke
mag het gedicht niet voordragen. Het zou 'een goede tekst op de verkeerde plek
en het verkeerde moment' zijn. Ook zou het gedicht de grens tussen goed en fout
vertroebelen. Het knappe van het gedicht is juist dat het de complexiteit van
goed en kwaad, en de vaak onduidelijke grens daartussen, invoelbaar maakt en hoe voorzichtig we dus dienen te zijn bij
het maken van keuzes.
Op
4 mei wil ik zijn gedicht nog enkele malen lezen, zodat ik weet waaraan
ik tijdens de twee minuten stilte denk:
Aan
de woorden van mijn partner bij het ontbijt, vanmorgen na het lezen van dit tot nadenken
stemmend gedicht: ‘Zolang we verdeeldheid vereren, zal er oorlog zijn’.
En
aan de woorden van de jonge dichter: ‘Alle elf had ze even lief’.
Hoe
verscheurend kan het leven zijn…
Dank
je wel, Auke!
